Hoe houten vaten de smaak van wijn beïnvloeden
Wijn is een complexe drank die wordt beïnvloed door vele factoren, zoals de druivensoort, het klimaat, de vinificatie en de rijping. Een van de belangrijkste aspecten van de rijping is het gebruik van houten vaten, die de wijn meer complexiteit, structuur en aroma’s kunnen geven. Maar niet alle houten vaten zijn hetzelfde. Er zijn verschillende soorten hout, maten, vormen, leeftijden en behandelingen die de wijn op verschillende manieren kunnen beïnvloeden. In dit artikel zullen we de belangrijkste kenmerken en verschillen van de houten vaten voor de opvoeding van wijn bespreken.
Waarom houten vaten gebruiken?
Houten vaten worden al eeuwenlang gebruikt voor het bewaren en vervoeren van wijn. Maar ze hebben ook een belangrijke rol in de ontwikkeling van de wijn. Houten vaten hebben namelijk drie belangrijke effecten op de wijn:
• Ze voegen smaken en aroma’s toe aan de wijn, zoals vanille, karamel, kruiden, rook, toast, kokos, chocolade, etc. Deze smaken en aroma’s komen van de chemische stoffen die het hout afgeeft aan de wijn, zoals fenolen, lactonen, aldehyden, esters, etc. De intensiteit en het type van deze smaken en aroma’s hangen af van het soort hout, de grootte van het vat, de leeftijd van het vat, de toasting van het vat (de mate van verhitting van de binnenkant van het vat) en de duur van de rijping.
• Ze laten kleine hoeveelheden zuurstof door, die de wijn helpen om te rijpen en te evolueren. Zuurstof zorgt voor chemische reacties in de wijn, die de kleur, de smaak, de geur en de textuur van de wijn kunnen veranderen. Zuurstof kan bijvoorbeeld de tannines in de wijn verzachten, waardoor de wijn soepeler wordt. Maar te veel zuurstof kan de wijn ook oxideren, waardoor de wijn zijn frisheid en fruitigheid verliest en een bruine kleur en een sherry-achtige geur krijgt.
• Ze voegen tannines toe aan de wijn, die de wijn beschermen tegen oxidatie en de wijn meer structuur en bewaarpotentieel geven. Tannines zijn bittere en samentrekkende stoffen die vooral in de schillen, pitten en steeltjes van de druiven zitten, maar ook in het hout. Tannines zijn antioxidanten, die de wijn helpen om langer te bewaren. Tannines zijn ook belangrijk voor de mondgevoel en de balans van de wijn, omdat ze een contrast vormen met de zoetheid, de zuurgraad en het alcoholgehalte van de wijn.
Welke soorten houten vaten zijn er?
Er zijn veel soorten hout die gebruikt kunnen worden voor het maken van houten vaten, maar de meest gebruikte en gewaardeerde soort is eikenhout. Eikenhout is sterk, buigzaam en poreus genoeg om de juiste hoeveelheid zuurstof door te laten en de gewenste smaken en aroma’s af te geven. Maar niet alle eikenhouten vaten zijn hetzelfde. Er zijn verschillende soorten eikenhout die afkomstig zijn uit verschillende regio’s en die verschillende kenmerken hebben. De belangrijkste soorten eikenhout die gebruikt worden voor de opvoeding van wijn zijn:
• Frans eikenhout: Dit is het meest gebruikte en prestigieuze soort eikenhout voor wijnvaten. Het komt vooral uit vijf bossen in Midden-Frankrijk: Allier, Limousin, Nevers, Tronçais en Vogezen. Frans eikenhout heeft een fijne en strakke nerf, waardoor het subtiel en langzaam zijn invloed op de wijn uitoefent. Frans eikenhout geeft de wijn elegante en complexe aroma’s van vanille, kruiden, bloemen, noten, leer, etc. Frans eikenhout is ook duurder dan andere soorten eikenhout, omdat het met de hand wordt gespleten en niet gezaagd, om de nerf te respecteren en de porositeit te verminderen.
• Amerikaans eikenhout: Dit is het tweede meest gebruikte soort eikenhout voor wijnvaten. Het komt vooral uit de staten in het Midwesten en de Appalachen, zoals Missouri, Minnesota, Kentucky, Ohio, etc. Amerikaans eikenhout heeft een grovere en lossere nerf, waardoor het sneller en sterker zijn invloed op de wijn uitoefent. Amerikaans eikenhout geeft de wijn intense en zoete aroma’s van vanille, kokos, karamel, room, etc. Amerikaans eikenhout is ook goedkoper dan Frans eikenhout, omdat het machinaal wordt gezaagd en niet gespleten, waardoor er minder afval is.
• Oost-Europees eikenhout: Dit is een minder gebruikt maar opkomend soort eikenhout voor wijnvaten. Het komt vooral uit landen als Hongarije, Roemenië, Slovenië, Kroatië, etc. Oost-Europees eikenhout heeft een vergelijkbare nerf als Frans eikenhout, maar het groeit langzamer en heeft een hoger gehalte aan aromatische stoffen. Oost-Europees eikenhout geeft de wijn verfijnde en kruidige aroma’s van vanille, kaneel, kruidnagel, etc. Oost-Europees eikenhout is ook goedkoper dan Frans eikenhout, omdat het minder schaars en minder gevraagd is.
Hoe kies je het juiste houten vat voor je wijn?
Het kiezen van het juiste houten vat voor je wijn is geen eenvoudige taak. Het hangt af van vele factoren, zoals de druivensoort, de stijl van de wijn, de persoonlijke voorkeur van de wijnmaker, het budget, etc. Er is geen vast recept of regel voor het kiezen van het juiste houten vat voor je wijn, maar er zijn wel enkele algemene richtlijnen die je kunnen helpen:
• Kies een houten vat dat past bij de druivensoort en de stijl van de wijn.
Sommige druivensoorten hebben meer baat bij houtrijping dan andere. Over het algemeen geldt dat druivensoorten met een hoog tanninegehalte, een hoge zuurgraad en een hoge intensiteit van kleur en aroma beter geschikt zijn voor houtrijping dan druivensoorten met een laag tanninegehalte, een lage zuurgraad en een lage intensiteit van kleur en aroma. Bijvoorbeeld, Cabernet Sauvignon, Syrah, Malbec, Tempranillo en Nebbiolo zijn druivensoorten die goed samengaan met hout, terwijl Pinot Noir, Gamay, Grenache en Merlot druivensoorten zijn die minder goed samengaan met hout. Ook de stijl van de wijn is belangrijk. Als je een fruitige, frisse en lichte wijn wilt maken, dan kun je beter geen of weinig hout gebruiken. Als je een volle, rijke en complexe wijn wilt maken, dan kun je meer of intenser hout gebruiken.
• Kies een houten vat dat past bij de smaak die je wilt bereiken.
Zoals we hebben gezien, geven verschillende soorten houten vaten verschillende smaken en aroma’s aan de wijn. Als je een subtiele, elegante en complexe wijn wilt maken, dan kun je beter kiezen voor een Frans eikenhouten vat, dat de wijn elegante en complexe aroma’s van vanille, kruiden, bloemen, noten, leer, etc. geeft. Als je een intense, zoete en romige wijn wilt maken, dan kun je beter kiezen voor een Amerikaans eikenhouten vat, dat de wijn intense en zoete aroma’s van vanille, kokos, karamel, room, etc. geeft. Als je een verfijnde, kruidige en exotische wijn wilt maken, dan kun je beter kiezen voor een Oost-Europees eikenhouten vat, dat de wijn verfijnde en kruidige aroma’s van vanille, kaneel, kruidnagel, etc. geeft.
• Kies een houten vat dat past bij de grootte, de vorm, de leeftijd en de toasting die je wilt.
Naast het soort hout, zijn er ook andere kenmerken van het houten vat die de wijn kunnen beïnvloeden, zoals de grootte, de vorm, de leeftijd en de toasting van het vat. Over het algemeen geldt dat hoe groter het vat, hoe minder invloed het heeft op de wijn, omdat er minder contact is tussen het hout en de wijn. Hoe kleiner het vat, hoe meer invloed het heeft op de wijn, omdat er meer contact is tussen het hout en de wijn. Bijvoorbeeld, een barrique is een klein vat van 225 liter, dat veel smaak en aroma aan de wijn geeft, terwijl een foudre een groot vat van 1000 liter of meer is, dat weinig smaak en aroma aan de wijn geeft. De vorm van het vat kan ook de zuurstofdoorlaatbaarheid en de circulatie van de wijn beïnvloeden. Hoe ronder het vat, hoe meer zuurstof er doorheen kan, waardoor de wijn sneller rijpt. Hoe ovaler het vat, hoe minder zuurstof er doorheen kan, waardoor de wijn langzamer rijpt. De leeftijd van het vat heeft ook invloed op de wijn. Hoe ouder het vat, hoe minder smaak en aroma het afgeeft, omdat het hout al uitgeput is. Hoe nieuwer het vat, hoe meer smaak en aroma het afgeeft, omdat het hout nog vol zit met chemische stoffen. De toasting van het vat is de mate van verhitting van de binnenkant van het vat, die de kleur, de textuur en de smaak van het hout verandert. Hoe lichter het vat getoast is, hoe meer fruitige en florale aroma’s het aan de wijn geeft. Hoe donkerder het vat getoast is, hoe meer rokerige en geroosterde aroma’s het aan de wijn geeft.
Wat zijn de alternatieven voor houten vaten?
Houten vaten zijn niet de enige manier om wijn te laten rijpen en te beïnvloeden. Er zijn ook andere methoden die gebruikt kunnen worden, zoals:
• Roestvrijstalen tanks: Dit zijn metalen containers die geen smaak of aroma aan de wijn geven, maar wel de temperatuur en de zuurstof van de wijn kunnen regelen. Roestvrijstalen tanks worden vooral gebruikt voor witte wijnen en roséwijnen, die hun frisheid en fruitigheid willen behouden. Roestvrijstalen tanks zijn ook goedkoper en makkelijker te reinigen dan houten vaten.
• Betonnen tanks: Dit zijn betonnen containers die ook geen smaak of aroma aan de wijn geven, maar wel een goede thermische isolatie en een lichte zuurstofdoorlaatbaarheid hebben. Betonnen tanks worden vooral gebruikt voor rode wijnen, die een zachte en ronde rijping willen hebben. Betonnen tanks zijn ook duurzamer en milieuvriendelijker dan houten vaten.
• Amforen: Dit zijn aardewerken kruiken die al sinds de oudheid gebruikt worden voor het bewaren en rijpen van wijn. Amforen hebben een poreuze structuur, die de wijn in contact brengt met de lucht en de aarde. Amforen geven de wijn een minerale en aardse smaak, die sommige mensen waarderen en andere niet. Amforen zijn ook moeilijk te vinden en te onderhouden, omdat ze fragiel en zwaar zijn.
• Houtsnippers: Dit zijn kleine stukjes hout die aan de wijn worden toegevoegd om de wijn een houtsmaak te geven, zonder dat er een houten vat nodig is. Houtsnippers kunnen van verschillende soorten hout zijn en kunnen in verschillende vormen en maten komen, zoals chips, staven, blokjes, etc. Houtsnippers zijn goedkoper en makkelijker te gebruiken dan houten vaten, maar ze geven de wijn ook een minder complexe en natuurlijke smaak.
Conclusie
Houten vaten zijn een belangrijk onderdeel van de wijnproductie, omdat ze de wijn meer complexiteit, structuur en aroma’s kunnen geven. Maar niet alle houten vaten zijn hetzelfde. Er zijn verschillende soorten houten vaten die afkomstig zijn uit verschillende regio’s en die verschillende kenmerken hebben. Het kiezen van het juiste houten vat voor je wijn hangt af van vele factoren, zoals de druivensoort, de stijl van de wijn, de persoonlijke voorkeur van de wijnmaker, het budget, etc. Er zijn ook alternatieven voor houten vaten, zoals roestvrijstalen tanks, betonnen tanks, amforen en houtsnippers, die elk hun eigen voor- en nadelen hebben. Het gebruik van houten vaten is een kunst en een wetenschap, die veel kennis, ervaring en passie vereist. 🍷
©by Mundi Vinum
